Pod koniec życia, 90-letni Deng Xiaoping przygotował dla swoich następców zestaw 7 pouczeń, którymi mieli się kierować w międzynarodowej polityce. Strategia 28 znaków nakazywała elitom stoicyzm i opanowanie w obliczu zmieniającej się rzeczywistości. „Nie unoś głowy zbyt wysoko”, „ukrywaj swoje możliwości”, „uważnie obserwuj”. Doktryna Deng Xiaopinga była rygorystycznie stosowana przez następne kilka dekad. O jej skuteczności świadczy chociażby fakt, że jeszcze kilka lat temu, Chiny w zbiorowej świadomości istniały wyłącznie jako producent słabej jakości wyrobów. Podczas gdy oczy wszystkich wciąż były nieustannie zwrócone na Zachód, Chiny konsekwentnie budowały swoją potęgę. Z początkiem kadencji Xi Jinpinga, Państwo Środka zaczęło ostrożnie rywalizować z Zachodem, ujawniając niewielki zakres swoich prawdziwych możliwości.

Aby stawić opór nadużyciom dokonywanym przez przedstawicieli władzy publicznej, a także by zapobiec powrotowi kultu jednostki w przyszłości, Deng Xiaoping wprowadził obowiązkową emeryturę dla działaczy partyjnych. W 2002 roku, na 16. Kongresie Narodowym KPCh Sekretarz Generalny Jiang Zemin ustąpił ze stanowiska, do władzy doszli przedstawiciele młodszego pokolenia. Zgodnie z wolą partii, zwierzchnictwo nad krajem przejęli Hu Jintao jako sekretarz generalny i przwodniczacy ChRL oraz Wen Jiabao, który objął urząd premiera rządu ChRL.

Na początku nowego stulecia wyraźnie zarysowały się negatywne skutki chińskiego pędu gospodarczego. Swój niebywały sukces Chiny przypłaciły degradacją środowiska naturalnego oraz pogłębioną przepaścią majątkową pomiędzy bogatym wschodem kraju i ubogim centrum. Niedociągnięcia poprzedników Hu Jintao wymusiły zwrot w głównej linii politycznej partii. Szczególny nacisk położono na wyrównanie społecznych dysproporcji, walkę z niesprawiedliwością, ochronę środowiska naturalnego oraz rozwój technologiczny. „Koncepcja naukowego rozwoju” miała zagwarantować zrównoważony rozwój chińskiej gospodarki oraz utworzenie harmonijnego społeczeństwa. Koncepcja naukowego rozwoju została wpisana do konstytucji obok Teorii Deng Xiaopinga oraz Trzech Reprezentacji.

Budowa harmonijnego społeczeństwa została podana jako oficjalny powód ocenzurowania chińskiego internetu. W rezultacie chińscy internauci zaczęli używać wyrazu “harmonia” (po chińsku hexie) jako zamiennik wyrazu “cenzura” (które samo w sobie zostało ocenzurowane). Np. zamiast powiedzieć, że dana treść została ocenzurowana, pisano, że została “zharmonizowana”. Gdy słowo “harmonia” również zostało zakazane, cenzurę zaczęto określać mianem “kraba rzecznego” (po chińsku również hexie).

W 2012 roku druga kadencja Hu dobiegła końca, a jego miejsce zajął Xi Jinping. Już na samym początku swojej kadencji, Xi zainicjował szeroko zakrojoną kampanię antykorupcyjną, w wyniku której zdymisjonowano pokaźną liczbę działaczy politycznych i wojskowych. Od początku lat 90. wszechobecna korupcja w strukturach partii była przyczyną narastających niepokojów społecznych. Pod pojęciem chińskiej korupcji znajdują się prawie wszystkie możliwe nadużycia publicznej władzy m.in. nepotyzm, przemyt, oszustwa, łapówki, pranie publicznych pieniędzy, manipulacja. Pomimo zastosowanych środków zapobiegawczych, skala korupcji nieustannie się zwiększała na przestrzeni lat. Ponadto, specyficzna charakterystyka relacji społecznych w Chinach sprzyjała tego typu wykroczeniom.

Kampania antykorupcyjna objęła wszystkie szczeble aparatu partyjno-państwowego, od odległych prowincji, aż po centralny Pekin. Rozprzestrzeniła się również na liczne sektory gospodarki, często zdominowane przez skorumpowane przedsiębiorstwa państwowe. W samym 2013 roku, ponad 180 000 urzędników zostało ukaranych dyscyplinarnie w związku z przestępstwami i wykroczeniami o charakterze korupcyjnym. W tym samym roku zgłoszono 24 000 przypadków naruszenia ośmiopunktowego kodeksu, wprowadzonego rok wcześniej przez Xi Jinpinga. Ośmiopunktowy kodeks nakładał na urzędników liczne ograniczenia m.in zakazując używania luksusowych samochodów, wydawania wystawnych bankietów i organizowania kosztownych ceremonii oraz przyjmowania drogich prezentów. Na celowniku kampanii znaleźli się nawet emerytowani dygnitarze, którzy wcześniej byli nietykalni.

Wykres przedstawiający zakres kampanii antykorupcyjnych w latach 2008-2013.

Korupcja w strukturach armii chińskiej (ALW) była zjawiskiem powszechnym, ale nigdy nie stała się obiektem poważnych represji. W 2013 roku, policjanci otoczyli ogromną rezydencją Gu Junshana, byłego zastępcy szefa Departamentu Logistyki ALW. W tej luksusowej rezydencji śledczy odkryli ogromne ilości gotówki, skrzynki z drogim alkoholem oraz liczne złote przedmioty, w tym umywalki, a nawet złote popiersie Mao Zedonga. W 2014 roku, w wyniku dochodzenia przeprowadzonego przez Centralną Komisję Dyscypliny Partyjnej, został oskarżony o przekupstwo, malwersacje i nadużycia. Prawdziwym “tygrysem”, który wpadł w sidła kampanii był generał Xu Caihou, były wiceprzewodniczący Centralnej Komisji Wojskowej (i jednocześnie zaufany sojusznik dwóch poprzednich sekretarzy). Xu został oskarżony o przekupstwo. Podczas sprawowania stanowiska, miał rutynowo domagać się dużych łapówek za awansowanie podległych mu oficerów. Xu zmarł w trakcie postępowania sądowego na nowotwór. Zgromadzone w rezydencji generała kosztowności wywieziono 20 ciężarówkami. W wyniku kampanii antykorupcyjnej Xi wzmocnił swoją kontrolę nad armią oraz obsadził na wolnych stanowiskach zaufanych generałów.

Szacuje się, że ok. miliona partyjnych dygnitarzy negatywnie odczuło konsekwencję kampanii. Pomimo podjęcia tak efektownych środków, ciężko ocenić realną skuteczność przeprowadzonych czystek. Część krytyków twierdzi, że działania były wyłącznie powierzchowne i służyły wyeliminowaniu przeciwników politycznych. Według raportu agencji prasowej Reuters Xi Jinping ma nadzieję, że “usunięcie skorumpowanych urzędników i tych, którzy sprzeciwiają się zmianom, pozwoli mu umocnić swoją władzę i wdrożyć trudne reformy gospodarcze, sądownicze i wojskowe, które jego zdaniem są niezbędne do utrwalenia jednopartyjnych rządów”. Faktem jest, że kampania antykorupcyjna ułatwia wdrażanie reform. Xi Jinping uzyskał możliwość obsadzenia stanowisk po zdymisjonowanych urzędnikach lojalnymi dygnitarzami, jednocześnie uniemożliwiając rywalom wyrażenie sprzeciwu.

Działaniom Xi Jinpinga przyświecała realizacja „chińskiego marzenia”, czyli przywrócenia Chinom właściwego miejsca w świecie. Xi Jinping wraz z „piątą generacją przywódców” w pewnym stopniu zrezygnował z zapoczątkowanej przez Deng Xiaopinga strategii skromności i ukrywania prawdziwego potencjału Chin na arenie międzynarodowej. Obecne hegemonistyczne tendencje Chin najlepiej podsumowują słowa Liu Mingfu, emerytowanego oficera chińskiego: „Chińska gospodarka będzie wiodąca na świecie i na tej podstawie Chiny staną się najsilniejszym państwem na globie (…) wyprzedzimy Zachód. Kiedy nasz naród będzie gotów, Chiny staną się mocne, bez wątpienia wyprzedzimy ich”

Plakat propagandowy z 2015 pt. “Sen o silnej armii, chiński sen”, nawiązujący do myśli przewodniej Xi Jinpinga.

Realizację celów „chińskiego marzenia” wyznaczono kolejno na 2021, 2035 oraz 2049. Pierwszy kamień milowy został przekroczony rok temu, w setną rocznicę powołania partii komunistycznej. Cel ten zakładał utworzenie „społeczeństwa umiarkowanego dobrobytu” (odpowiednik zachodniej klasy średniej), które będzie się charakteryzować zrównoważonym rozwojem oraz silnym rynkiem wewnętrznym. W ciągu ostatnich 40 lat liczba ludzi w Chinach żyjąca w skrajnym ubóstwie (według definicji ubóstwa Banku Światowego) spadła o ok. 800 milionów. Tym samym pierwszy cel został osiągnięty. Jednocześnie Chiny zapowiadają dalsze projekty mające na celu zminimalizowanie skali ubóstwa oraz modernizacji najbardziej zacofanych regionów kraju.

Cel wyznaczony na 2035 rok zakłada stworzenie “społeczeństwa innowacyjnego”. Innymi słowy, Chiny mają stać się światowym producentem i dystrybutorem nowych technologii. Do końca 2049 roku, Chiny rozpoczną etap “wielkiego renesansu chińskiego narodu”, który ostatecznie przypieczętuje powrót wschodniej hegemonii. W tym samym roku partia będzie świętować setną rocznicę proklamowania przez Mao Zedonga Chińskiej Republiki Ludowej.

Do wielu ambitnych projektów Xi Jinpinga należy reaktywacja jedwabnego szlaku (jeden pas, jedna droga). Projekt zakłada rozbudowę sieci transportowej pomiędzy Chinami, a krajami Azji, Afryki oraz Europy (a nawet Ameryki Południowej). Jeden z głównych punktów przeładunkowych znajduje się w Polsce. Zdaniem ekspertów, projekt może skrócić czas międzynarodowej dostawy nawet o 12%, przy jednoczesnym zmniejszeniu kosztów handlu o 10%.

„Myśl Xi Jinpinga dla nowej ery socjalizmu o chińskiej specyfice” oficjalnie dołączyła do ideologicznych podstaw partii w 2017 roku. Rok później zniesiono kadencyjność dla urzędu przewodniczącego CHRL, co było widomym znakiem odchodzenia od założeń Deng Xiaopinga w tej mierze. Wielu zagranicznych obserwatorów zaczęło postrzegać Xi jako tego, który zamierza sprawować władzę w chinach dożywotnio. Prawdą jest, że Xi zdobył większą władzę niż jakikolwiek jego poprzednik od czasów Mao Zedonga. Za jego rządów wprowadzono bezprecedensowy zestaw kontroli ideologicznych oraz wzmocniono instytucje propagandowe, uważnie monitorując poczynania zarówno zwykłych obywateli, jak i partyjnych dygnitarzy.

Kult jednostki jest konstytucyjnie zabroniony w Chinach. Mimo to, niektórzy obserwatorzy zwracają uwagę na pierwsze symptomy gloryfikacji Xi Jinpinga. Po wybraniu na drugą kadencję, Xi trafił na pierwsze strony najważniejszych państwowych gazet. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że w poprzednich kampaniach podkreślano model „kolektywnego przywództwa”, a nie zasługi wyłącznie jednego polityka. W tym samym czasie państwowa telewizja wyemitowała materiał pokazujący członków Narodowego Kongresu Ludowego płaczących ze szczęścia z powodu reelekcji przewodniczącego. Twarz Xi Jinpinga można dostrzec na billboardach, plakatach, a nawet pocztówkach w sklepach turystycznych. W 2017 roku wydano grę na smartfony, w której można wcielić się w członka partii i…. oklaskiwać przemówienie przewodniczącego.

Porównanie pierwszych stron gazety „Renmin Ribao” na przestrzeni lat.

Czy Xi Jinping złamie zasady określone przez Deng Xiaopinga i otrzyma w listopadzie przyzwolenie partii, by sprawować władzę 3 kadencję z rzędu, że nie odejdzie na polityczną emeryturę? Tego dowiemy się pod koniec tego roku. A potem będziemy dowiadywać się kolejnych rzeczy, które składać się będą kolejno na historię Państwa Środka, państwa, którego historię przedstawiliśmy w kończonym właśnie cyklu.

Bo dziś dotarliśmy do aktualnego krańca długiej i zawiłej historii Chin. Historii wzlotów i upadków wschodniego imperium, prominentnych cesarzy, brutalnych wojen, niezwykłych dokonań i niezmierzonej skali cierpienia zwykłych ludzi. Dalsze losy Państwa Środka rozgrywają się przed naszymi oczami. Kilka wieków temu, Napoleon Bonaparte miał przestrzec Europę słowami „zostawcie Chiny, niech śpią, bo kiedy się przebudzą, cały świat zadrży”. Możemy mieć tylko nadzieję, że Zachód przebudzi się razem z nimi.

Tekst: Milena Świeboda

Źródła zdjęć:

https://www.chinosity.com/2020/12/17/harmonious-river-crabs-chinese-internet-euphemisms/
https://chineseposters.net/posters/e37-932
https://journals.openedition.org/chinaperspectives/6542
https://internationalaffairsbd.com/one_belt_one_road/
https://supchina.com/2018/03/19/oath-tears-joy-great-hall-people/

Źródła: